بدافزار موبایل چیست؟ نحوه شناسایی و مقابله با بدافزارهای گوشی موبایل

تصور کنید گوشی ای که همیشه سریع و روان کار می کرد، ناگهان کند شده، باتری اش بی دلیل زود خالی می شود و حتی خودش برنامه هایی را باز می کند. یا شاید متوجه تبلیغات عجیب یا مصرف غیر عادی اینترنت شده اید. این نشانه ها می توانند زنگ خطر آلودگی به بدافزار باشند.

گوشی های موبایل فراتر از یک وسیله ارتباطی هستند و اطلاعات مهمی را در خود نگه می دارند. همین موضوع آن ها را به هدف جذابی برای مجرمان سایبری تبدیل کرده است. سرقت اطلاعات بانکی، عکس های شخصی و حتی مختل شدن عملکرد گوشی، از پیامدهای آلوده شدن به بدافزار است.

اما چطور می توان فهمید که گوشی به بدافزار آلوده شده؟ در ادامه، روش های شناسایی بدافزار گوشی موبایل و مقابله با بدافزارهای گوشی موبایل را بررسی خواهیم کرد.

بدافزار موبایل چیست؟

بدافزار موبایل نوعی نرم افزار مخرب است که به طور خاص برای نفوذ به گوشی های هوشمند و تبلت ها طراحی شده است. این برنامه ها بدون اطلاع کاربر نصب شده و می توانند اطلاعات شخصی، پیام ها، رمزهای عبور و حتی اطلاعات بانکی را سرقت کنند. شناسایی بدافزار گوشی موبایل برای جلوگیری از این تهدیدات اهمیت زیادی دارد، زیرا بسیاری از این بدافزارها به طور مخفیانه فعالیت می کنند و تا زمانی که آسیبی جدی به دستگاه نرسانده اند، شناسایی آن ها دشوار است.

بدافزار موبایل چگونه گوشی را آلوده می کند؟

هکرها معمولاً از روش های مختلفی برای انتشار این بدافزارها استفاده می کنند. یکی از رایج ترین راه ها، پنهان کردن بدافزار در قالب یک برنامه عادی است که کاربر بدون آگاهی آن را دانلود و نصب می کند. برخی از این برنامه ها وعده امکانات جذابی می دهند، اما در پس زمینه، اطلاعات شما را سرقت کرده یا کنترل گوشی را در اختیار مجرمان سایبری قرار می دهند. گاهی نیز این بدافزارها از طریق لینک های آلوده در پیامک ها، ایمیل های فیشینگ یا تبلیغات مشکوک در سایت های نامعتبر به دستگاه شما راه پیدا می کنند.

علاوه بر سرقت اطلاعات، برخی بدافزارها باعث کندی عملکرد گوشی، افزایش مصرف باتری و داده اینترنت، نمایش بی وقفه تبلیغات مزاحم و حتی قفل شدن کامل گوشی می شوند. بعضی از آن ها نیز می توانند میکروفون و دوربین دستگاه را بدون اجازه کاربر فعال کنند و از او جاسوسی کنند.

انواع مختلف بدافزارهای موبایلی

بدافزارهای موبایلی در انواع مختلفی وجود دارند که هرکدام با روش خاص خود به دستگاه ها نفوذ کرده و به سرقت اطلاعات، ایجاد اختلال در عملکرد گوشی یا جاسوسی از کاربران می پردازند. شناخت این انواع و مقابله با بدافزارهای گوشی موبایل یکی از مهم ترین گام ها برای حفظ امنیت اطلاعات شخصی است. در ادامه با رایج ترین انواع بدافزارهای موبایل آشنا می شویم:

1. تبلیغ افزار (Adware)

این نوع بدافزار معمولاً در قالب یک برنامه عادی و رایگان عرضه می شود، اما پس از نصب، به نمایش تبلیغات آزاردهنده در گوشی می پردازد. این تبلیغات می توانند به صورت پاپ آپ، بنر در برنامه ها یا حتی در صفحه قفل گوشی ظاهر شوند. برخی از تبلیغ افزارها حتی اطلاعات مرورگر، شماره تلفن یا سایر داده های کاربر را جمع آوری کرده و به سرورهای ناشناس ارسال می کنند.

2. جاسوس افزار (Spyware)

جاسوس افزارها بدون اطلاع کاربر در پس زمینه اجرا شده و اطلاعات حساس مانند لیست تماس ها، پیام ها، لوکیشن و حتی رمزهای عبور را سرقت می کنند. برخی از آن ها حتی می توانند به میکروفون و دوربین گوشی دسترسی پیدا کرده و از کاربر جاسوسی کنند. جاسوس افزارها معمولاً از طریق برنامه های آلوده، لینک های مخرب یا حتی پیام های جعلی فیشینگ نصب می شوند.

اگر قصد خرید انواع گوشی موبایل را دارید یا به دنبال یک فروشگاه معتبر هستید، بهتر است از ابتدا به امنیت دستگاه خود توجه کنید. پیشنهاد می کنیم همیشه گوشی های خود را از منابع مطمئن مانند فروشگاه فرفره تهیه کنید تا احتمال آلوده شدن به بدافزارهای مخفی کاهش یابد.

3. تروجان (Trojan)

تروجان یکی از خطرناک ترین انواع بدافزار است که معمولاً خود را به شکل یک برنامه مفید نشان می دهد، اما پس از نصب، کنترل گوشی را به دست گرفته و اطلاعات را برای هکرها ارسال می کند. برخی از تروجان ها حتی می توانند سایر بدافزارها را روی دستگاه قربانی نصب کنند. یکی از روش های رایج انتشار تروجان، دانلود برنامه های آلوده از منابع نامعتبر است.

4. کرم (Worm)

کرم ها برخلاف تروجان ها نیازی به اجرای دستی توسط کاربر ندارند و می توانند به صورت خودکار از یک دستگاه به دستگاه دیگر منتقل شوند. این نوع بدافزار معمولاً از طریق پیامک های آلوده، ایمیل های فیشینگ یا حتی شبکه های Wi-Fi عمومی انتشار پیدا می کند. کرم ها باعث کندی عملکرد گوشی، مصرف بیش از حد منابع و گاهی از کار افتادن کامل سیستم می شوند.

 5. باج افزار (Ransomware)

این نوع بدافزار فایل های گوشی را رمزگذاری کرده و از کاربر درخواست مبلغی به عنوان باج می کند تا دوباره به اطلاعاتش دسترسی پیدا کند. باج افزارها معمولاً از طریق لینک های مشکوک، ضمیمه های ایمیل های آلوده و برنامه های نامعتبر به گوشی نفوذ می کنند. متأسفانه در بسیاری از موارد حتی پس از پرداخت باج، اطلاعات کاربر بازیابی نمی شود.

 6. کی لاگر (Keylogger)

کی لاگرها نوعی بدافزار جاسوسی هستند که تمامی کلیدهای فشرده شده روی گوشی را ثبت کرده و اطلاعاتی مانند رمزهای عبور، اطلاعات بانکی و پیام های حساس را برای هکرها ارسال می کنند. این بدافزارها معمولاً در قالب برنامه های جعلی مانند کیبوردهای شخص ثالث یا ابزارهای بهینه سازی گوشی منتشر می شوند.

 7. بدافزار استخراج رمز ارز (Cryptojacking)

این بدافزار بدون اطلاع کاربر از پردازنده گوشی برای استخراج رمز ارز استفاده می کند. گوشی هایی که به این نوع بدافزار آلوده شوند، دچار افت شدید سرعت، داغ شدن بیش از حد و مصرف بالای باتری می شوند. این نوع بدافزار معمولاً در قالب برنامه های آلوده یا از طریق سایت های مخرب به گوشی نفوذ می کند.

 8. روت کیت (Rootkit)

روت کیت ها به هکرها اجازه می دهند که به صورت مخفیانه به گوشی دسترسی داشته باشند و کنترل کامل آن را به دست بگیرند. این بدافزارها معمولاً در فایل های مخرب یا برنامه های جعلی پنهان شده و حتی می توانند خود را از سیستم های امنیتی گوشی مخفی کنند.

چطور بدافزار را روی گوشی اندروید شناسایی کنیم؟

شناسایی زودهنگام بدافزارها یکی از مهم ترین اقداماتی است که می تواند از سرقت اطلاعات شخصی، کاهش عملکرد گوشی و سایر تهدیدات امنیتی جلوگیری کند. بسیاری از کاربران تا زمانی که گوشی شان دچار اختلالات جدی نشود، متوجه وجود بدافزار نمی شوند. اما نشانه هایی وجود دارد که می تواند به شناسایی بدافزار گوشی موبایل کمک کند. در این بخش به بررسی مهم ترین علائم آلوده شدن گوشی به بدافزار و روش های تشخیص آن می پردازیم. 

نشانه های آلوده شدن گوشی به بدافزار

1. کاهش سرعت و هنگ کردن گوشی

اگر گوشی شما به طور ناگهانی کند شده و برنامه ها دیرتر از حد معمول باز می شوند یا بدون دلیل خاصی هنگ می کنند، این می تواند یکی از علائم ویروسی شدن گوشی باشد. بدافزارها معمولاً در پس زمینه اجرا می شوند و منابع پردازشی دستگاه را درگیر می کنند، که نتیجه آن کندی عملکرد کلی گوشی است.

2. افزایش مصرف اینترنت بدون دلیل مشخص

یکی از علائم مهم آلوده شدن گوشی، افزایش غیر عادی مصرف اینترنت است. بسیاری از بدافزارها به طور مخفیانه داده ها را به سرورهای مخرب ارسال می کنند یا فایل های جدیدی را بدون اطلاع کاربر دانلود می کنند. برای بررسی این موضوع، می توانید میزان مصرف اینترنت را در تنظیمات گوشی خود چک کنید و ببینید که آیا برنامه ای به طور غیر عادی داده مصرف کرده است یا خیر.

3. خالی شدن سریع باتری

اگر شارژ گوشی شما نسبت به گذشته خیلی سریع تر خالی می شود، احتمال دارد که یک بدافزار در پس زمینه اجرا شده و به طور مداوم از منابع گوشی استفاده کند. این مسئله نه تنها باعث کاهش عمر باتری می شود، بلکه در صورت تداوم می تواند سخت افزار دستگاه را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

4. نمایش تبلیغات ناخواسته و پاپ آپ های عجیب

اگر بدون باز کردن مرورگر یا هیچ برنامه خاصی، تبلیغات پاپ آپ روی صفحه ظاهر می شود، این احتمال وجود دارد که یک بدافزار تبلیغ افزار (Adware) روی گوشی شما نصب شده باشد. این نوع بدافزارها علاوه بر نمایش تبلیغات آزاردهنده، ممکن است شما را به وب سایت های خطرناک هدایت کنند یا اطلاعات شخصی شما را جمع آوری کنند.

 5. مشاهده برنامه هایی که نصب نکرده اید

گاهی اوقات بدافزارها می توانند بدون اطلاع کاربر برنامه های جدیدی روی گوشی نصب کنند. اگر متوجه برنامه ای شدید که خودتان آن را نصب نکرده اید، احتمال دارد گوشی شما به یک بدافزار آلوده شده باشد. برای بررسی این موضوع، لیست برنامه های نصب شده را در تنظیمات گوشی چک کنید و برنامه های مشکوک را حذف کنید.

 6. داغ شدن بیش از حد گوشی بدون استفاده سنگین

اگر حتی در زمانی که از گوشی استفاده خاصی نمی کنید، بدنه آن بیش از حد داغ می شود، ممکن است یک بدافزار در پس زمینه در حال فعالیت باشد. این موضوع به دلیل پردازش های مخفیانه ای است که بدافزارها اجرا می کنند، مانند استخراج رمز ارز یا ارسال داده های شخصی کاربر به سرورهای ناشناس.

 7. قطع ناگهانی تماس ها یا اختلال در اینترنت

برخی از بدافزارها می توانند عملکرد کلی گوشی را تحت تاثیر قرار دهند، از جمله ایجاد اختلال در تماس های تلفنی و اتصال اینترنت. اگر گوشی شما به طور مداوم دچار مشکل در برقراری تماس یا اتصال به اینترنت می شود، می تواند نشانه ای از وجود یک بدافزار باشد.

 8. ری استارت شدن خودکار گوشی بدون دلیل

گوشی هایی که به بدافزار آلوده شده اند، ممکن است به طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی ری استارت شوند. این موضوع معمولاً زمانی رخ می دهد که بدافزار قصد دارد تنظیمات امنیتی گوشی را تغییر داده یا از شناسایی شدن جلوگیری کند.

9. دسترسی های غیرعادی برنامه ها

گاهی اوقات یک برنامه ممکن است بدون دلیل منطقی به مجوزهایی مانند دوربین، میکروفون، مخاطبین یا پیامک ها دسترسی داشته باشد. برای بررسی این موضوع، به تنظیمات گوشی رفته و دسترسی های برنامه ها را بررسی کنید. اگر برنامه ای مشکوک به نظر می رسد، آن را حذف کنید.

10. تغییر تنظیمات گوشی بدون اجازه شما

اگر متوجه تغییراتی مانند عوض شدن صفحه  اصلی مرورگر، نصب افزونه های ناشناس یا تغییر در تنظیمات دستگاه شده اید، این احتمال وجود دارد که بدافزار روی گوشی شما فعالیت داشته باشد. این تغییرات معمولاً به صورت خودکار و بدون اطلاع کاربر انجام می شوند.

روش های شناسایی بدافزار در گوشی اندروید

اگر یکی یا چند مورد از علائم بالا را در گوشی خود مشاهده کردید، می توانید با استفاده از روش های زیر شناسایی بدافزار گوشی موبایل را انجام دهید:

اسکن گوشی با Play Protect:

1. به Google Play Store بروید.
2. روی منو ضربه بزنید و گزینه Play Protect را انتخاب کنید.
3. دکمه Scan را فشار دهید تا برنامه های مخرب شناسایی شوند.

بررسی مصرف داده و باتری

در تنظیمات گوشی، مصرف داده و باتری را بررسی کنید و ببینید آیا برنامه ای بیش از حد از منابع استفاده کرده است یا خیر.

بررسی لیست برنامه های نصب شده

به تنظیمات گوشی بروید و برنامه های نصب شده را چک کنید. اگر برنامه ای ناشناس یا مشکوک پیدا کردید، آن را حذف کنید.

ریست به تنظیمات کارخانه (در صورت لزوم)

اگر گوشی شما به شدت آلوده شده و هیچ روشی جواب نداد، می توانید دستگاه را به تنظیمات کارخانه برگردانید. قبل از این کار، از اطلاعات مهم خود بکاپ بگیرید.

راهکارهای ایمن کردن گوشی از بدافزارهای موبایل

بدافزارها می توانند بدون اطلاع کاربر به گوشی نفوذ کرده و اطلاعات مهمی را به سرقت ببرند. از این رو، پیشگیری همیشه بهترین راه برای مقابله با بدافزارهای گوشی موبایل است. رعایت چند نکته ساده می تواند امنیت گوشی را افزایش داده و از نفوذ بدافزارها جلوگیری کند.

1. برنامه ها را فقط از منابع معتبر دانلود کنید

یکی از اصلی ترین راه های نفوذ بدافزارها، نصب برنامه های آلوده از منابع نامعتبر است. همیشه برنامه های مورد نیاز خود را از فروشگاه های رسمی مانند Google Play Store یا App Store دریافت کنید و از دانلود فایل های APK از سایت های ناشناس خودداری کنید.

2. به مجوزهای برنامه ها دقت کنید

قبل از نصب هر برنامه، حتماً مجوزهای درخواستی آن را بررسی کنید. اگر یک برنامه ساده مانند چراغ قوه یا ماشین حساب درخواست دسترسی به پیامک ها، مخاطبین یا دوربین را دارد، احتمال دارد که آلوده به بدافزار باشد. در تنظیمات گوشی می توانید دسترسی های غیرضروری را غیرفعال کنید.

3. گوشی را به روز نگه دارید

آپدیت های سیستم عامل و برنامه ها معمولاً شامل وصله های امنیتی هستند که آسیب پذیری های موجود را برطرف می کنند. اطمینان حاصل کنید که گوشی و برنامه های نصب شده همیشه به روز باشند تا از نفوذ بدافزارها جلوگیری شود.

4. از آنتی ویروس های معتبر استفاده کنید

یک نرم افزار امنیتی قابل اعتماد می تواند در شناسایی بدافزار گوشی موبایل و حذف آن کمک کند. برنامه هایی مانند Malwarebytes، Bitdefender یا Avast Mobile Security می توانند تهدیدات احتمالی را اسکن و حذف کنند.

اگر به دنبال گزینه های قوی تری هستید، پیشنهاد می کنیم نگاهی به بهترین آنتی ویروس های اندرویدی بیندازید تا بتوانید بهترین ابزار امنیتی را برای گوشی خود انتخاب کنید.

5. از باز کردن لینک های مشکوک خودداری کنید

لینک های فیشینگ معمولاً در پیامک ها، ایمیل ها و تبلیغات آنلاین ظاهر می شوند و کاربر را به دانلود بدافزار یا ورود اطلاعات حساس هدایت می کنند. قبل از کلیک روی هر لینک ناشناس، اطمینان حاصل کنید که منبع آن معتبر است.

6. قابلیت Play Protect را فعال کنید

Google Play Protect یک ابزار امنیتی داخلی در گوشی های اندرویدی است که برنامه های نصب شده را برای شناسایی بدافزارها اسکن می کند. برای فعال سازی آن:

• وارد Google Play Store شوید.
• روی منو ضربه بزنید و گزینه Play Protect را انتخاب کنید.
• اطمینان حاصل کنید که اسکن خودکار برنامه ها فعال است.

7. Wi-Fi عمومی و ناشناس را با احتیاط استفاده کنید

اتصال به شبکه های Wi-Fi عمومی می تواند خطر هک شدن و ورود بدافزارها را افزایش دهد. هنگام اتصال به این شبکه ها، از VPN استفاده کنید تا داده های شما رمزگذاری شوند. همچنین، از ورود به حساب های بانکی و ارسال اطلاعات حساس در این شرایط خودداری کنید.

8. بلوتوث و NFC را در مواقع غیر ضروری غیرفعال کنید

برخی بدافزارها از طریق بلوتوث یا NFC به دستگاه شما منتقل می شوند. بهتر است این قابلیت ها را فقط در مواقع ضروری فعال کنید و از دریافت فایل های ناشناس خودداری کنید.

9. پیام های ناخواسته و فایل های ناشناس را باز نکنید

اگر پیامکی با محتوای مشکوک دریافت کردید، از باز کردن لینک ها و دانلود فایل های پیوست خودداری کنید. بسیاری از بدافزارها از طریق ایمیل های فیشینگ یا پیام های تبلیغاتی ارسال می شوند.

10. در صورت مشاهده علائم مشکوک، گوشی را اسکن کنید

اگر گوشی شما کند شده، مصرف اینترنت افزایش یافته، تبلیغات ناخواسته نمایش داده می شود یا برنامه های ناشناسی روی دستگاه نصب شده اند، احتمال دارد که آلوده به بدافزار باشد. در این شرایط، با استفاده از Play Protect یا آنتی ویروس های معتبر گوشی خود را اسکن کنید و برنامه های مشکوک را حذف نمایید.

با رعایت این نکات، می توانید امنیت گوشی خود را افزایش داده و مقابله با بدافزارهای گوشی موبایل را به طور موثر انجام دهید. پیشگیری همیشه آسان تر و کم هزینه تر از حذف بدافزار است، پس اقدامات امنیتی را جدی بگیرید.

امنیت دیجیتال؛ یک ضرورت نه یک انتخاب

با توجه به گسترش تهدیدات سایبری، محافظت از گوشی های هوشمند دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است. بدافزارهای موبایلی می توانند به راحتی به اطلاعات شخصی، مالی و حتی ارتباطات روزمره شما دسترسی پیدا کنند. اما خبر خوب این است که با رعایت چند اصل ساده مانند دانلود برنامه ها از منابع معتبر، بروزرسانی مداوم سیستم عامل، استفاده از آنتی ویروس های قدرتمند و دقت در کلیک روی لینک های ناشناس، می توان تا حد زیادی از این تهدیدات جلوگیری کرد. به خاطر داشته باشید که امنیت دیجیتال شما، مستقیماً به عادت های استفاده تان بستگی دارد. پس همیشه هوشیار باشید و قبل از وقوع مشکل، اقدامات پیشگیرانه را جدی بگیرید. 

سوالات متداول